İPEKBÖCEĞİ ( BOMBYX MORİ ), TIRTILINDAN İPEK ELDE EDİLEN KELEBEKLERE VERİLEN GENEL ADDIR. İPEKBÖCEĞİ DUT YAPRAĞIYLA BESLENİR. İPEKBÖCEĞİNİN ERİŞKİNİ TOMBUL GÖVDELİ VE SOLUK BOZ RENKLİDİR. KANAT AÇIKLIĞI 4-5 CM. CİVARINDADIR.İKİ YA DA ÜÇ GÜNLÜK ÖMRÜ BOYUNCA UÇMAZ VE BESLENMEZ. AMA BU SÜRE ERKEK VE DİŞİŞLERİN ÜREYİP YENİ BİR KUŞAK OLUŞTURMASINA YETER. HER DİŞİNİN BIRAKTIĞI 300-500 DOLAYINDA YUMURTA BİR SONRAKİ YILIN BAHAR AYLARINA KADAR SERİN BİR YERDE BEKLETİLDİKTEN SONRA TEK YA DA ÇOK KATLI SEKİLERE YAYILIR. TOHUMLAR KÜÇÜK TÜLBENTLER İÇİNDE DELİKLİ MUKAVVA KUTULARA KONUR. HER BİRİNDE 25 GRAM TOHUM BULUNAN BU KUTULARA “PAKET” ADI VERİLİR. BİR PAKETTE ORTALAMA 30.000 TOHUM BULUNUR.

BAHARDA BEYAZ DUT AĞAÇLARINDA İLK YAPRAKLAR GÖRÜNMEYE BAŞLADIĞINDA TOHUMLAR TAHTADAN KEREVETLERE SERİLİR. 19 GÜNLÜK KULUÇKA DEVRESİ SONUNDA YUMURTALARDAN TIRTILLAR ÇIKAR. BU KÜÇÜK KURTÇUKLARIN HERBİRİNİN BOYU 3 MM. KADARDIR. TIRTILLARIN EN İŞTAHLI OLDUĞU BU DÖNEMDE ÜZERLERİNE GÜNDE ÜÇ ÖĞÜN İNCE KIYILMIŞ DUT YAPRAĞI SERPİLİR. BU DEVRE İÇİNDE TIRTILLAR HER GÜN KENDİ AĞIRLIKLARI KADAR YAPRAK YERLER VE BÜYÜMELERİ DE YEMELERİ GİBİ HIZLI OLUR. İPEKBÖCEĞİ TIRTILLARI O KADAR ÇABUK BÜYÜR Kİ, BÜYÜME SÜRESİ İÇİNDE DÖRT DEFA DERİ DEĞİŞTİRMEK ZORUNDA KALIR. BUNA HALK ARASINDA “GÖMLEK DEĞİŞTİRME” DENİR. HER DERİ DEĞİŞİMİNDEN SONRA DAHA DA İRİLEŞEN TIRTILIN RENGİ GİDEREK AÇILIR. DÖRDÜNCÜ DERİ DEĞİŞİMİNDEN SONRA BOYU YAKLAŞIK 8 CM.YE ULAŞAN TIRTIL, EN OBUR DÖNEMİNİ YAŞAYACAK; İPEK SALGILAMAYA BAŞLADIĞI ANDAN İTİBAREN İŞTAHI KESİLECEKTİR. KOZA ÖREBİLECEK OLGUNLUĞA ERİŞEN TIRTIL KEHRİBAR SARISI RENK ALMIŞTIR. GÜNÜN BİRİNDE BAŞINI HAVAYA KALDIRIP İLERİ GERİ SALLAYARAK KOZASINI YAPMAYA ELVERİŞLİ BİR DAL PARÇASI ARAMAYA BAŞLAR. BU DURUM ASKI ZAMANININ GELDİĞİNİ GÖSTERİR. BU SIRADA KEREVETLERE, SAPI AŞAĞI, DALCIKLARI YUKARI GELECEK ŞEKİLDE MEŞE, KATIRTIRNAĞI, FUNDA DALLARI YERLEŞTİRİLİR. BU DALLARIN KURU OLMASI GEREKİR. İPEKBÖCEĞİ BUNLARIN ÜZERİNE TIRMANIR; KENDİNİ ASKIYA ALARAK KOZA ÖRMEYE BAŞLAR; KENDİSİ KOZA İÇİNDE KALIR. BÖCEKLER, YAKLAŞIK BİR HAFTA SÜRESİNCE, DALLARIN ÜZERİ BEMBEYAZ OLACAK ŞEKİLDE, KOZALARINI BÜYÜK BİR ÇABA VE TİTİZLİKLE ÖRERLER.

İPEKBÖCEĞİNİN VÜCUDUNDAKİ BİR ÇİFT BEZİN SALGILADIĞI ZAMK GİBİ YAPIŞKAN BİR SIVI, HAYVANIN ALT DUDAĞINDAKİ MEME DENİLEN ÇOK KÜÇÜK DELİKLERDEN İPLİK HALİNDE DIŞARI ÇIKAR; HAVAYLA TEMASINDA DONAR. İŞTE “İPEK” BUDUR.

BÖCEK ÖNCE KOZASININ DIŞ KISMINI YAPAR, DAHA SONRA KENDİ VÜCUDUNUN ETRAFINI SARMAYA KOYULUR. SARMA İŞİ İLERLEDİKÇE HAYVAN KÜÇÜLÜR, KÜÇÜLÜR, SONUNDA KOZANIN İÇİNDE GÖRÜNMEZ OLUR. KOZANIN DIŞINDAKİ İPLİKLER GEVŞEK VE DOLAŞIK, İÇİNDEKİ İPLİKLER DÜZGÜNDÜR. OLUŞAN KOZALARIN KÜÇÜK BİR BÖLÜMÜ KELEBEKLERİN ÇIKIP YUMURTA VERMESİ İÇİN BEKLETİLİR. DİĞERLERİNDE İPEKBÖCEĞİ KOZAYI DELEREK ÇIKTIĞINDA İPEĞE ZARAR VERECEĞİNDEN “BOĞMA” DENEN BİR İŞLEMLE KOZA İÇİNDE ÖLDÜRÜLÜR. KOZALARI BOĞMAK İÇİN, İÇİNDE SU KAYNAMAKTA OLAN BÜYÜK BİR KAZANA BİR SAÇAYAK YERLEŞTİRİLİR. BUNUN ÜZERİNE, İÇİNDE ÇEKİMİ YAPILACAK KOZALARIN BULUNDUĞU KALBUR OTURTULUR. DAHA SONRA KAZANIN AĞZI İYİCE KAPATILIR. BÖYLELİKLE KOZALAR İÇİNDEKİ TIRTILLARIN (KRİZALİTLER) YAKLAŞIK 80 DERECE BUHARDA ÖLMESİ SAĞLANMIŞ OLUR. BU İŞLEMDEN SONRA İPEK İPLİĞİNİN LİFLERİNİ YAPIŞTIRAN İPEK ZAMKININ (SERİSİN) YUMUŞATILMASI GEREKİR. YUMUŞATMA İÇİN KOZALAR, 70-80 DERECEDE KAYNAYAN SUYUN İÇİNE ATILIRLAR. İPLİK ÇEKMEYE ELVERİŞSİZ OLAN DIŞTAKİ İPEK ELENDİKTEN SONRA İÇTEKİ İPLİKLER ÇIKRIKLARLA ÇEKİLEREK ÇİLE HALİNE GETİRİLİR.

İPEKBÖCEĞİNİN TOPU TOPU İKİ AY SÜREN KISACIK ÖMRÜNDE BİZE BIRAKTIĞI TEK BİR KOZADAN YAKLAŞIK 1000 METRE UZUNLUĞUNDA İPEK TELİ ELDE EDİLMİŞ OLACAKTIR. 20.000 İPEKBÖCEĞİNİN İKİ AYLIK ÖMÜRLERİ SÜRESİNCE TÜKETECEKLERİ 600 KİLO DUT YAPRAĞI YAKLAŞIK 40 AĞAÇTAN ELDE EDİLECEKTİR.
 

Kaynak: Ahmet KOÇAK, www.bakterim.net/tekstil/104035-ipek-nedir-ipek-nasil-elde-edilir-